Νυκτερινή Ενούρηση
Νυχτερινή Ενούρηση (N.E.), σύμφωνα με το International Children’s Continence Society (ICCS), είναι η ακούσια απώλεια ούρων που συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Η ενούρηση μπορεί να αποτελεί μονοσυμπτωματική κατάσταση ή να σχετίζεται και με άλλες διαταραχές της συμπεριφοράς ή του συναισθήματος που παρουσιάζει το παιδί . Στη δεύτερη αυτή περίπτωση, δεν είναι σαφές εάν η ενούρηση «προκαλεί» δευτερογενώς τις συναισθηματικές διαταραχές ή της συμπεριφοράς λόγω του στίγματος που τη συνοδεύει ή εάν τόσο η ενούρηση όσο και οι άλλες διαταραχές αποτελούν συμπτώματα μιας ευρύτερης ψυχιατρικής διαταραχής του παιδιού.
Είναι σημαντικό ωστόσο να τονιστεί ότι η ενούρηση δεν μπορεί να διαγνωσθεί σε παιδιά κάτω των 5 ετών ή νοητικής ηλικίας κάτω των 4 ετών και πως ακόμα και εάν εκληφθεί ως το πρωταρχικό πρόβλημα του παιδιού, θα πρέπει να συμβαίνουν επεισόδια ενούρησης τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα επί τρεις μήνες.
Μελέτες έδειξαν ότι παιδιά σε ποσοστό 99% που έπασχαν από Ν.Ε. απέκτησαν απόλυτο έλεγχο της κύστης τους κατά τη διάρκεια του ύπνου τους μέχρι την ηλικία των 15 ετών. Παρ’ όλα αυτά, μόνο το 1/3 σχεδόν αυτών των οικογενειών θα απευθυνθεί σε ειδικό.
Μορφές:
- Η ενούρηση διακρίνεται στις ακόλουθες μορφές:
Στην πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Η πρωτοπαθής υπάρχει από τη γέννηση και αποτελεί μη φυσιολογική επέκταση της βρεφικής ακράτειας ούρων. Το παιδί που την παρουσιάζει δεν κατάφερε ποτέ να κατακτήσει τον πλήρη έλεγχο της ούρησης. Η δευτεροπαθής εμφανίζεται αργότερα (συνήθως μεταξύ 5 – 7 ετών) αφού προηγηθεί κάποια περίοδος, τουλάχιστον έξι μηνών, κατά την οποία το παιδί είχε κατορθώσει να κατακτήσει τον έλεγχο της ούρησης. - Στη νυχτερινή και ημερησία. Η νυχτερινή εμφανίζεται με αποβολή ούρων στα εσώρουχα κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου, η ημερησία, εμφανίζεται τη μέρα σε κατάσταση εγρήγορσης. Η νυχτερινή ενούρηση είναι η πιο συχνή μορφή ενούρησης και «συνήθως εμφανίζεται 2,5 με 3 ώρες μετά την έναρξη του ύπνου. Η ημερήσια ενούρηση εμφανίζεται πιο συχνά στα κορίτσια και είναι πολύ σπάνιο φαινόμενο μετά την ηλικία των 9 ετών» (Κάκουρος & Μαδιανάκη, 2002, σελ. 438).
Στα αίτια της νυχτερινής ενούρεσης. συγκαταλέγονται πολυάριθμοι παράγοντες:
- Ο γενετικός παράγοντας: Σύμφωνα με μια μελέτη ανασκόπησης, εάν ο ένας γονέας παρουσίαζε Ν.Ε. σε παιδική ηλικία, η πιθανότητα εμφάνισής της στα τέκνα του είναι 43%, ενώ αυτό αυξάνεται στο 77% όταν και οι δυο γονείς εμφάνιζαν Ν.Ε.
- Η μειωμένη παραγωγή της αντιδιουρητικής ορμόνης με αποτέλεσμα νυχτερινή πολυουρία: Έχει προταθεί ότι η παραγωγή αυτής της ορμόνης αυξάνεται με την ανάπτυξη του παιδιού και είναι αποτέλεσμα της εγκατάστασης του φυσιολογικού νυχθημερούς (κιρκάδιου) ρυθμού.
- Ανωμαλίες της ουροδόχου κύστεως, της ουρήθρας, των ουρητήρων, λοιμώξεις του ουροποιητικού και νευρολογικές παθήσεις μπορεί να αποτελούν αιτίες της Ν.Ε., όμως σε τέτοιες περιπτώσεις συνήθως η Ν.Ε. είναι ένα από τα συμπτώματα που οφείλονται σε κάποια συγγενή ή ανατομική ανωμαλία.
Θεραπεία:
Υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της ενούρησης. Η θεραπεία εκλογής έχει άμεσα να κάνει με την κατανόηση των αιτιών που πυροδοτούν την ενούρηση. Εάν πρόκειται για την σπάνια περίπτωση ενούρησης οργανικής αιτιολογίας πρέπει να αντιμετωπιστεί το ιατρικό πρόβλημα.
Στην περίπτωση που αποκλειστεί το οργανικό αίτιο υπάρχουν διάφορες εναλλακτικές:
Ψυχοεκπαίδευση των γονέων, από ειδικούς, σε επίπεδο βελτίωσης της επικοινωνίας με το παιδί και παροχής πρακτικών οδηγιών για την εκπαίδευση στην τουαλέτα ώστε να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τα επεισόδια.
Σωστή διαπαιδαγώγηση (επιβράβευση, ανάληψη ευθυνών) και ψυχολογική υποστήριξη (ενίσχυση αυτοπεποίθησης).
Η επιβράβευση του παιδιού για κάθε νύχτα χωρίς Ν.Ε. είναι επίσης τόσο σημαντική όσο και η συνεργασία του στο στρώσιμο εκ νέου του κρεβατιού του κατά τη διάρκεια της νύχτας. Δεν θα πρέπει να τιμωρούνται, μιας και συμβαίνει χωρίς να το θέλουν και είναι αναγκαίο να ξυπνάτε το παιδί ήρεμα και ευγενικά για να ουρήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η προσπάθεια ‘εκπαίδευσης’ των παιδιών στην ούρηση πρέπει να είναι στόχος των γονέων και φέρει επίσης σημαντικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της Ν.Ε. Η εκπαίδευση αυτή σκόπιμο είναι να περιλαμβάνει ούρηση σε περιοδικά διαστήματα αλλά και φυσιολογική ενυδάτωση καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Η θεραπεία της Ν.Ε. μπορεί να είναι φαρμακευτική (αντενδείκνυται σε παιδιά κάτω των 6 ετών) .
Η Δεσμοπρεσσίνη είναι ανάλογο της αντιδιουρητικής ορμόνης, χορηγείται σε μορφή υπογλώσσιου χαπιού και μειώνει σημαντικά την παραγωγή ούρων κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει έως και 6 μήνες.
Το ξυπνητήρι με το υπόστρωμα χρησιμοποιείται για περίπου 40 χρόνια και έχει πάνω από 75% ποσοστό επιτυχίας.
Ψυχοθεραπεία
Στην περίπτωση αυτή μπορεί να προταθεί ατομική ψυχοθεραπεία για το παιδί συνδυαστικά με συμβουλευτική γονέων ή οικογενειακή θεραπεία, κυρίως σε περιπτώσεις παιδιών που παρουσιάζουν δευτεροπαθή ενούρηση και οι δυσκολίες τους φαίνεται να συνδέονται με ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής και στιγμές κρίσης που επηρεάζουν τα ίδια και όλη την οικογένεια.
Πρακτικές συμβουλές για τους γονείς:
- Προσπαθήστε να είστε ψύχραιμοι και υπομονετικοί. Το μάλωμα και η τιμωρία δεν βοηθούν, συμβάλουν μόνο στην αύξηση του άγχους και στο αίσθημα ντροπής του παιδιού.
- Στηρίξτε το παιδί σας υπενθυμίζοντάς του ότι δεν το κάνει επίτηδες και πως πρόκειται για μια αρκετά συχνή δυσκολία που αντιμετωπίζουν και άλλα παιδιά την οποία δεν θα έχει για πάντα. Αναφερθείτε στις πιθανές παρόμοιες δυσκολίες που είχατε και εσείς ως παιδί και κατόπιν ξεπεράσατε.
- Εξηγήστε του τις αιτίες της ενούρησης με απλά λόγια και αναζητήστε πιθανές λύσεις συζητώντας τες μαζί με το παιδί (π.χ. να μειώσει την πρόσληψη υγρών πριν από τον ύπνο).
- Ενθαρρύνετε τις επιτυχίες του μέσα από την επιβράβευση (π.χ. ημερολόγιο με αυτοκόλλητα όπου θα σημειώνονται οι στεγνές νύχτες) και δείξτε κατανόηση στις περιπτώσεις που υπάρξουν ατυχήματα μεταδίδοντας στο παιδί την πίστη σας ότι εάν επιμείνει θα τα καταφέρει.
- Εγκαθιδρύστε ρουτίνες πριν από τον ύπνο (π.χ. να πάει στην τουαλέτα πριν τον ύπνο, να ανάψει το μικρό φωτάκι στο διάδρομο ώστε να βλέπει σε περίπτωση που θελήσει να σηκωθεί το βράδυ για να ουρήσει).
- Αποφύγετε να το ξυπνάτε συστηματικά τη νύχτα για να πάει στην τουαλέτα ή κάντε το μόνο μία φορά (π.χ. πριν πάτε εσείς για ύπνο), καθώς φαίνεται ότι αυτή η πρακτική δεν οδηγεί σε θετικά .
- Ζητήστε με ηρεμία στο παιδί να σας βοηθήσει να αλλάξετε σεντόνια σε περίπτωση ατυχημάτων, για παράδειγμα να βάλει τις πιτζάμες του στα άπλυτα, παρουσιάζοντάς του την όλη διαδικασία ως κάτι φυσιολογικό που συνηθίζεται να γίνεται όταν κανείς λερώνεται, χωρίς να το μαλώνετε ή να το κάνετε να ντρέπεται, για μην εισπράξει το αίτημά σας ως τιμωρία.
- Προστατέψτε το παιδί σας από πιθανά αισθήματα ντροπής και επιπρόσθετο άγχος αποφεύγοντας να τονίζετε τις δυσκολίες του μπροστά στα αδέρφια του, σε συγγενείς και φίλους. Αντίθετα, είναι απαραίτητο να εξηγήσετε στους οικείους ότι πρόκειται για μια κατάσταση που το παιδί δεν έχει επιλέξει. Το παιδί πρέπει να νοιώθει άνετα στο σπίτι του χωρίς να φοβάται ότι θα το κοροϊδέψουν σε περίπτωση ατυχημάτων. Αντίστοιχη στάση θα πρέπει να τηρηθεί και στο σχολείο σε περίπτωση που αντιληφθείτε ότι το κοροϊδεύουν τα άλλα παιδιά, πάντα σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς.
- Σε περίπτωση που το παιδί σχεδιάζει να κοιμηθεί εκτός σπιτιού (π.χ. σε σπίτι φίλου, σε μια σχολική εκδρομή), προμηθεύστε το με τις απαραίτητες αλλαξιές και σεντόνια, ενημερώνοντας αντίστοιχα του υπεύθυνους ενήλικες για την πιθανότητα κάποιου ατυχήματος.
- Γενικά δεν υπάρχει λόγος ιδιαίτερης ανησυχίας πριν από την ηλικία των 5-6 ετών. Συστήνεται η ιατρική/ ψυχολογική διερεύνηση εάν επιμένει η ενούρηση μετά τα εφτά ή εάν κατόπιν ενός διαστήματος τουλάχιστον έξι μηνών που το παιδί δεν έβρεχε το κρεβάτι αρχίσει πάλι να έχει ατυχήματα για τουλάχιστον τρεις μήνες με συχνότητα τουλάχιστον δύο φορών την εβδομάδα.
